Sivas Çimento Fabrikası

Cumhuriyet dönemi Sivas Çimento Fabrikası

Bildiğimiz üzere ülkemiz, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra sanayileşmeye başlamıştır. Sanayinin vazgeçilmez sektörü çimento üretimi zamanla gelişim göstermiş günümüzde en yeni teknolojik yatırımlarla ülkemizin kentleşmesine katkı sağlamıştır.
Beş şehir”in Altıncısı olan Sivas tarihi süreç içerisinde kent olma özelliğini hep korumuş olup Türkiye’nin yaşadığı kentleşme sürecinde ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel olmak üzere birçok sorunla karşı karşıya kalmıştır. Bununla beraber Cumhuriyetin ilk dönemlerinden itibaren Sivas ilinde sanayi gelişim göstermiştir.

Sivas’ta sanayi temsil eden iki büyük fabrika Çimento ve Cer Fabrikası yani bugünkü adıyla Tüdemsaş’dır Sivas ilinin ulaşım yönünden özellikle Devlet Demiryolları açısından önem arz etmesi, bu kuruluşun bu ilde yapılmasını ekonomik hale getirmiştir. Çimento Fabrikası yıllarca Türkiye’nin İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleri için ihtiyaç duyulan çimentoyu üreterek yurt kalkınmasında üzerine düşen görevi yerine getirmiştir. Devlet eliyle kurulan ilk fabrika olması yönüyle önem arz etmekte bu çalışma içerisinde de çimentonun gelişim sürecinde ele alınmaktadır.
1933 yılında hem doğu Anadolu’da yapılacak demiryolunun yapımına hem de doğu Anadolu’nun kalkınmasına yardım etmek üzere Sivas’ta bir çimento fabrikası kurulması tasarlanmakta idi. 2. Dünya Savaşının başlaması nedeniyle yaklaşık 5 yıl fabrika inşaatı durmuştur.

Bu tasarı 1943 yılında 100.000 ton/yıl kapasiteli bir fabrika ile gerçekleştirildi. Bu fabrika devlet eliyle kurulan ilk fabrikadır.
Çimento fabrikasının kurulmasından sonra Sivas ve yakın bölgesindeki kalkınma hızı artmaya başlamış ve bunun sonucu olarak ta çimento talebinde artışlar olmaya başlayınca, 1952 yılından itibaren ek ünitelerin yapılarak, üretim kapasitesi 190 bin tonlara yükselmiştir. 1965 yılında yaş sistemden kuru sisteme geçiş çalışmaları başlatılmıştır. Bölgenin artan çimento ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yıllık üretim kapasitesi de 460 bin tonlara çıkarılmıştır.

1981 yılına kadar Sümerbank’a bağlı bir kuruluş olan Sivas Çimento Fabrikası ÇİTOSAN (Türkiye Çimento ve Toprak Sanayi T.A.Ş Sanayi)’a bağlı bir işletme haline getirilmiş, 1987 yılına kadar ÇİTOSAN’a bağlı bir müessese olarak kalmıştır. 1992 yılında özelleştirilerek Yibitaş Holding’e devredilmiştir. Yibitaş Holding, 1994 yılında bir Fransız şirketi olan Lafarge ile ortaklık kurmuş ve Yibitaş-Lafarge olarak faaliyetlerini 2006 yılına kadar sürdürmüştür. 2006 yılında Portekiz firması olan Cimpor tarafından satın alınan Sivas Çimento fabrikası çalışmalarına Cimpor Yibitaş olarak sürdürmektedir.

Çimento fabrikasının Sivas’a yapılmasıyla birlikte, üretilen çimentonun kullanım alanlarında tüketilmesi, şehirde yapılaşma ve konut mimarisi üzerinde, yeni ve köklü bir değişim sürecini başlatmıştır. Bu yeni değişim, şehrin bağlantılarını sağlayan ulaşım yolları ile ikamet mekânları olan konutların ve kamu binalarının çimento kullanılarak yapılmasıyla bir değişimin başlangıcı olmuştur.

Fabrika çalışanlarının her türlü ihtiyaçlarına cevap verebilecek lojman ve sosyal tesiler kurarak, yeni bir yaşam biçimini Sivas’a ilk getiren yine Sivas Çimento fabrikası olmuştur.

Sivas Çimento fabrikası, Cumhuriyet döneminin o zamanki ihtiyaçlarını karşılamak amacının çok ötesinde, bir kentin bugünlerinin oluşmasında sosyo kültürel ve sosyo ekonomik birçok alanda ilk ve öncü olmuştur. Site yaşam biçiminin ilk uygulaması, lojman, spor kompleksleri, yeşil alan ve ağaçlandırma, revir ve okul gibi birçok sosyal donatıların yanısıra, sinema salonu, çalışanlar tarafından kurulan tiyatro topluluğu ve birçok branşta spor ve sporcu yetiştirmiştir.
Fabrika, kıraç bir bozkır olan Huykesen mevkiinde kurulmuş. Fabrikanın 1940’lı yıllarda yapılmasıyla birlikte, bu alan çam ağaçları ve meyve ağaçları dikilerek bölge olabildiğince ağaçlandırılmış. Bu ağaçlandırmada öncülük yapan dönemin fabrika yöneticisinin adıyla anılan ”Abdullah Dağcı Korusu” olmuştur.
Bugün, fabrikanın batı tarafına doğru tepenin üzerine kadar düzenli bir şekilde oluşturulmuş cam ağaçlarıyla kaplıdır. Yüzü aşkın lojman dört sıra üzerine dizilmiş ve bir mahalle oluşmuştur.

Sivas Çimento fabrikasının lojmanlarının yapılması, Cumhuriyet dönemiyle beraber Sivas’ta bir ilk gerçekleşmiş ve site yaşam alanı oluşmuştur. Osmanlı’dan Cumhuriyete kadar Sivas’ta mahlle kültürü ve mahalle yaşam biçimi dışında site yaşam şekliyle tanışmaya 1945’li yıllarda başlamıştır. Revir, fırın, market, ulaşım cami ve okulu gibi toplumsal ihtiyaçların yanısıra; sinema, tiyatro, lokal, yüzme havuzu, spor komleksleri ve doğa ile içiiçe yaşam imkanlarının karşılandığı güzel mekanlar oluşturan Çimento fabrikası, kendi çalışanları dışında, şehir içinde bu yönüyle de Sivas’ta ilk ve öncü olmuştur.

Sivas Çimento Fabrikası’da, çalışanlarının sosyal beklentilerinden birisi olan sinema tutkusunu düşünerek yaklaşık 300 kişilik sinema salonu yaptırılmıştır. Hem fabrika çalışanlarının aileleriyle birlikte hemde şehirden konuklarını davet ederek, sinema keyfi yaşanmıştır. Geniş ve ferah bir ortam olarak dizayn edilen sinema salonu, o günkü şartlarda oldukça konforlu ve örnek mekânlardan birisi olmuş.

Kurulduğu yıllarda şehre olan uzaklığı ve 700–800 kişiye yaklaşan çalışan sayısıyla, lojmanlarda ve çevrede oturan ailelerin çocuklarının eğitim ve öğretimi için bir okula ihitiyacı düşünülerek, fabrikayı kuran Sümerbank’ın ismine izafeten ”Sümer İlkokulu” ismiyle fabrika lojmanları içinde bir ilkokul yapılmıştır. 5 sınıflı okul 1945–1998 yılları arasında eğitim hizmetinde bulunmuştur. Döneminin saygın ve başarılı okullarından birisi olan Sümer İlkokulu, laboratuvardan mehter takımına kadar her alanda gelişmiş kapsamlı bir okul olarak adından söz ettirmiş ve birçok başarıya imza atmıştır.

Şehir dışından gelen başta kurum personeli olarak, gerek üst düzey bürokrat gerekse şehre gelen misafirlerin konaklama ihtiyaçları için iki ayrı misafirhane yapılmış. Bu misafirhaneler, o günün şartlarında 5 yıldızlı oteli aratmayacak konfora, temizliğe ve hizmete sahipti. Milletvekili ve bakanlar şehre geldiğinde bu misafirhanede konaklarlardı.

Fabrikanın kendi personeli, aşçı ve garsonlarıyla hizmet verdiği biri kışlık biri yazlık olmak üzere iki ayrı lokali bulunmaktaydı. Bu lokallerin hem yemek salonları, hem de dinlenme, çay ve oyun salonları bulunmaktaydı. Özel gün ve gecelerde eğlence programları düzenlenir, şehir dışından ses sanatçıları getirilir ve eğlenilirdi. Aynı zamanda düğün, nişan ve sünnet gibi özel geceler içinde kullanılanmıştır.

Fabrika sahasının en yüksek tepesinde, çam ve meyva ağaçlarıyla çevrili mekândır Havuzbaşı lokali. Özel toplantılar, düğünler, sünnetler ve kutlamalar yapılırmış havuzbasında. Sivas ilinin protokolünün de özel gün ve gecelerine hizmet vermiştir.

Birçok sosyal alanda öncülük yapmış olan Sivas Çimento Fabrikası, spor alanında da birçok ilklere ve önceliklere imza atmış bir kuruluştur. Futboldan basketbola, voleyboldan tenise kadar birçok sporda önemli basarılar yakalamış ve sporcular yetiştirmek suretiylede Sivas’a ciddi katkılar sağlamıştır. Hem sporcu yetiştirmede hem de spor kulüplerine örnek olmuştur. Fabrika sahası içerisinde oluşturulan site içerisinde tenis, voleybol, basketbol ve futbol sahaları yapılarak, spor ve sporcu teşvik edilmiştir. Sivas’ın spor ve sporcusuna maddi ve manevi destekler sağlamıştır.

Fabrika çalışanları tarafından, amatör bir tiyatro topluluğu kurulmuş. Bulgaristan’da soydaşlarımıza yapılan onca baskı ve zorunlu sınırdısı operasyonu döneminde bu tiyatro kulübü, kendi elemanlarının yazdığı ve yine her şeyiyle kendilerinin sahnelediği ”Göç Göç Oldu” oyununu Yasar Yurt eri yönetiminde fabrika sinema salonunda ve Sivas komşu il ve ilçelerinde turneye çıkarak sahnelemişlerdir.

Kaynak : http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=95967