Sivas Muallim Mektebi Talebeleri, Yıl 1943

SİVAS MUALLİM MEKTEB; TARİHÇESİ

Sivas Öğretmen Okulu (dârulmuallimîn) 1882 (Rûmî 1298)’de eğitim, öğretim faaliyetlerine başlamıştır. İlk açılışla ilgili henüz bir belge bulunamadı. Ama Osmanlı Arşivi’nde bulunan 10 Ağustos 1883 tarihli bir belgede “Sivas’ta küşâd edilmiş (açılmış) olan ilkokul öğretmenliği okulunun (dârulmuallimîn-i sıbyan) maaşının mahallinden (vilayet bütçesinden) verilmekte olduğundan…” cümlesi 1882 tarihini doğrulamaktadır. 11 Nisan 1885 tarihini taşıyan diğer bir belgede ise “… Sivas’ta yeni açılmış dört adet ilk mektep ile dârulmuallimîne tayin olunan muallimlerin isimleri, maaşları ve sâir masrafları…” bilgisi yer almaktadır. Ama burada bahsi geçen muallimlerin isimleri belgede yoktur. Bu okulun ilk resmî adı “Darulmallimîn-i İbtidâi: İlk Öğretmen Okulu”dur. İlkokul öğretmeni yetiştirmek için kurulmuştur. Eğitim süresi dört yıldır. Bu okulla ilgili bulunabilen en eski ayrıntılı belge 1884 yılının Ağustos-Eylül-Ekim aylarına ait bir öğrenci devam cetvelidir. Bu cetvele göre II, III ve IV. sınıflarda toplam 57 kişinin okuduğu görülüyor. Listede I. Sınıf yoktur. Bugün de yapılabildiği gibi muhtemelen okula imtihanla alınan çocuklar başarılı bulunup II. sınıftan başlatılmıştı.

 1884 (Rumî 1300)’te okulun başöğretmeni dolayısıyla bu okulun da kurucusu Hafız Mehmed Râsih Efendi’dir. Râsih Efendi “Edirne Müderrisi” rütbesini hâiz aslen medreseli bir zattır. Bu tarihlerde darulmuallimînin fark derslerini verip dışarıdan bitirebilenlere veya hem medrese, hem de darulmuallimîne bizzat devam edip mezun olanlara bu okullarda görev verilebiliyordu. Aksi takdirde medrese tahsili, medrese icazeti ile bu okullarda görev almak mümkün değildi. Darulmuallimîn şehadetnamesi (diploması) almak mecburiyeti vardı.

1901 tarihli bir belgede “Sivas Darulmuallimîni’nin 19 yıllık, Sivas İdadisi’nde ise Edebiyat, Ahlak ve Farisî Muallimi Mehmed Rasih Efendi” ifadesi hem Rasih Efendi’nin kıdemine hem de yukarda sözü edilen okulun kuruluş tarihine yeni bir ışık tutmaktadır.

Mehmed Rasih Efendi, 1914 yılında da Sivas İlk Öğretmen Okulu’nda muallim-i evveldir (başöğretmendir). Rasih Efendi gibi bu okulda 32 sene görev yapmış herhalde ikinci bir kimse de yoktur. Sivas İdadisi (lise) ile öğretmen okulu arasında mekik dokuyan Rasih Efendi bazen oraya tayin olmuş bazen da orada derslere girmiştir.

Bu tarihlerde bulunan belgelerde medreselilerin yeni açılan bu mekteplere çok değer verdiği; gelişmesi, çoğalması için öncü oldukları görülüyor. Bu konuda arşivde binlerce belge vardır. Bu anlayış ve gayret özellikle rüşdiyelerin (ortaokul) açılmasında çok dikkat çekmektedir. O kadar ki liselere göre daha sade binalarda eğitim veren bu okulların en az yarısı her bölgede yaşayan vatandaşların katkısı ile açılmıştır. Buna dair tomar tomar vesika bulunmaktadır. Bunun bize en yakın, en canlı ve apaçık örneği Sivas Rüştiyesi’dir. Sivas Rüştiyesi’nin binası Sivas halkının eseri, Sivas halkının yeni eğitim anlayışına duyduğu özlemin bir meyvesidir. Kaldı ki o tarihlerde Sivas’ta faal olan dört medrese, yirmi civarında sıbyan mektebi vardı. Ve eğitim yönüyle de Sivas Osmanlı Devleti’nin en şanslı eyaletlerinden birisiydi. Sivas’ta rüşdiyenin açılması için verilen 75 imzalı dilekçede Sivas müftüsü, Sivas kadısı, iki dergâhın şeyhi, ulemadan da on kişinin imzası vardır. [6]

Sivas eğitim tarihine ismi altın harflerle yazılması gereken iki kişi varsa birisi mutlaka Nâib (kadı vekili) Abdülaziz Efendi’dir. Abdülaziz Efendi’nin 1894’te Sivas’ta yaptığı maarif (eğitim) hizmeti günümüzde bile gıbta edilecek bir seviyededir. Kaldı ki bugünkü Sivas’ın refah seviyesi o zamanla mukayese edilmeyecek derecede kat kat artmıştır. Sivas Eğitim Müdürlüğü bakanlığa yazdığı bir yazı ile Abdülaziz Efendi’nin bu hayırlı hizmetine karşılık bir kadro talep etmiş, bu talebe bakanlıktan şu cevap gelmiştir:

“Bu gibi güzel hizmeti görülen ikinci (yedek) öğretmenlerin rüus (kadro) ile taltifleri Sivas maarif müdürlüğünün yazısına nazaran… Naib [Abdülaziz] Efendi’nin mesâisiyle mahallî mekteplerin gelişmesine karşılık olmak üzere yirmi adet dükkân inşa olunarak yıllık 10.000 kuruştan çok gelir hâsıl olduğundan [nâib efendinin] şevk ve gayretinin meyvesi olmak üzere münasip bir rüûs ile taltifinin Meşihat (Şeyhülislamlık makamı)’a bildirilmesi uygun ise de ilk önce yapılan işbu dükkânların senetlerinin nezaret (bakanlık) adına [tescil ve] gönderilmesi lazım geleceğinin cevaben yazılı olarak bildirilmesi (iş‘ârı) 23.08.1894.”

DARULMUALLİMÎNİN İLK ÖĞRENCİLERİ (ŞÂKİRDÂNI)

Yukarıda sözü edilen 1884 tarihli belgede isimleri yazılı olanlar liste halinde verildi. Okudukları dersler ve devam edip etmedikleri günler yazılmadı. Listeden de anlaşılacağı üzere bugün bu ailelerin pek çoğu Sivas’ta veya başka illerde yaşamaktadırlar. Atalarını merak edenlere, burada ismi geçen zevatın torunlarına bir ipucu olabilir. Bu liste son zamanlarda atalarını aramak modasına uyanlar için de küçük bir rehberdir.

Bu liste aslında 73 kişi iken bunlardan on altısı okulu terk ettiğinden isimlerinin burada yer almadığı kaydı da mevcuttur. Dolayısıyla bu listede geri kalan 57 kişinin adı yazılmış bulunmaktadır.

Kaynak : http://www.sivasogretmenokulumezunlari.com/haberler/1098-sivas-ogretmen-okullari-darulmuallimin-ve-darulmuallimat